22 września 1980 roku powołano w Krakowie Niezależne Zrzeszenie Studentów, pierwszą po drugiej wojnie światowej, wolną, nie kontrolowaną przez komunistów, powszechną, organizację studencką. Data ta na zawsze zachowa swój ciężar i znaczenie dla polskiej historii ruchów akademickich. Na pojezuickim dziedzińcu Collegium Broscianum Uniwersytetu Jagiellońskiego zebrała się grupa około dwustu studentów, przyciągniętych tam ręcznie wypisanymi plakatami na szarym pakunkowym papierze, rozwieszonymi na budynkach uniwersyteckich. Tam też odczytano krótką deklarację założycielską. Ponadto inicjatywę powołania NZS wsparła tworząca się akademicka „Solidarność”.

Czas, jak mawiano, „solidarnościowego karnawału” stał się dla setek młodych ludzi niekiedy całym niemal życiem. Zaś w przypadku niektórych przesądził także o jego późniejszym kierunku. W tym sensie – przy wszystkich fundamentalnych różnicach czasu, metod działania, a przede wszystkim zupełnie niewspółmiernego ryzyka – doświadczenie NZS-u porównywalne jest chyba tylko z tym, jakiego doznały wcześniejsze pokolenia młodzieży w Legionach Piłsudskiego albo Szarych Szeregach.